Dominantie; het wordt tijd voor verandering

Tot zo’n vijftien jaar geleden had training per definitie nog als uitgangspunt dat je als eigenaar  “de baas” moest zijn. Gebaseerd op het idee dat de hond een roedeldier is die met name dominant wil zijn om zo als leider van de groep te worden aanvaard. Inmiddels is er een aantal zeer goede redenen om aan te nemen dat we met de dominantie-theorie behoorlijk de plank hebben misgeslagen… Tijd voor verandering.

Ontstaan dominantie-model

Het dominantie-model ontstond toen vlak na de Tweede Wereldoorlog de Zwitserse zoöloog Schnenkel in een dierentuin het gedrag van tien wolven bestudeerde. Deze wolven zaten op een oppervlakte van tien bij twintig meter en Schenkel zag rangorde en hiërarchie. Zijn visie werd door verschillende vermaarde biologen en wetenschappers overgenomen, inclusief de Amerikaanse onderzoeker en stichter van het Internation Wolf Center, David Mech. Hij publiceerde zijn onderzoek uit de jaren zestig onder in het wild levende honden in het boek The Wolf: Ecology and Behavior of an Endangered Species

Het dominantie-model werd daardoor vanaf de jaren ’70 hét verklaringsmodel voor het gedrag van honden, in navolging van dat van wolven. De dominantie-visie werd een populaire manier om de omgang tussen honden onder elkaar en ook de interactie tussen honden en mensen te beschrijven. Gevolg was dat er veel nadruk kwam te liggen op “de baas zijn”.  Omdat honden onderling elkaar ook veel zouden corrigeren, net als de wolven in het wild zouden doen, moesten eigenaren ook hun honden fysiek straffen om te voorkomen dat de hond de eigenaar de baas werd.

Verder onderzoek

In de loop der jaren bleek uit ervaring van deskundigen en uit onderzoek naar het gedrag van honden en wolven, dat er nog wel een flink verschil zat tussen wolven in een dierentuin en die in het wild. De eerder genoemde David Mech bracht in 1999 alles aan het wankelen, toen hij een artikel publiceerde waarin hij stelde dat het concept alfawolf, door hemzelf notabene zolang gebruikt, helemaal niet klopte.

Doordat de wolf vooral in gevangenschap was bestudeerd, was er een totaal verkeerd beeld ontstaan. Uit studies die gedaan werden naar wolven in het wild, bleek dat er geen sprake was van een hiërarchie met een dominantie alfa boven aan de rangordeladder.
Wolven vormen een sociale structuur die het meest overeenkomt met een gezin; ouders en kinderen. Daardoor is er wel een zekere vorm van hiërarchie, maar alleen maar omdat moeder en vader nu eenmaal ouder zijn en meer weten. Ze zijn de leiders van het gezin, de roedel. Ruzies zijn er bijna nooit en als de “kinderen” volwassen zijn, zo rond twee jaar oud, gaan ze weg bij hun ouders en beginnen ze zelf hun eigen gezin.

Geen competitie maar familiebanden

De hiërarchie die binnen een groep wolven heerst, is niet zozeer gebaseerd op agressie of competitie, maar met name op familiebanden, leeftijd en ervaring. Agressie komt relatief weinig voor en als die al voorkomt, is het meestal gebaseerd op een toevallige gebeurtenis waarbij beiden  graag iets specifieks willen. Een vaststaande hiërarchie lijkt daar weinig mee te maken te hebben.
Roedelleden weten op basis van ervaring hoe de ander reageert in bepaalde situaties en daar houden ze in hun sociale gedrag rekening mee. Die reactie kan per geval en per context van elkaar verschillen en daarom kun je ook niet spreken over een vaststaande hiërarchie binnen een groep honden die met elkaar samenleeft.

Zo kan het zijn dat in een huishouden waar drie honden wonen, één hond de meeste rechten heeft als het gaat om aandacht van de baas maar dat diezelfde hond in een situatie die om een speeltje gaat altijd aan het kortste eind trekt. Simpelweg omdat in de loop der tijd de honden van elkaar hebben geleerd wat ze belangrijk vinden en waar ze een punt van maken.

Dit ontslaat je als eigenaar overigens niet van de plicht om je hond leiding te geven. De vergelijking tussen gezin en roedel gaat ook hier op. Als een kind opgroeit zonder ouders die hem vertellen wat hij moet doen en wat hij moet laten, is de kans groot dat er problemen ontstaan. Dat geldt ook voor onze hond. Maar begeleiden is iets heel anders dan de baas zijn. Leider zijn vraagt om wederzijds (!) respect, geduld, vertrouwen en consequent zijn. Daarmee kom je als hondeneigenaar stukken verder dan “de baas zijn“.

Meer weten over dit onderwerp? Doe dan mee aan de lezing over dominantie. 

Dit artikel is geschreven door Monique Bladder, gedragstherapeut voor honden.