Emotie of gedrag; waarom is het verschil belangrijk?

Veel van wat je hond doet, is het gevolg van hoe hij zich voelt. Emotie stuurt gedrag. Het is belangrijk om het verschil tussen deze twee te herkennen en daar dan vervolgens naar te handelen. Het bepaalt namelijk onder meer of je wel of geen voer of andere dingen gebruikt die voor je hond leuk zijn. Het maakt het ook gemakkelijker om in sommige situaties niet boos te worden op je hond. Hoe dat zit, leg ik uit in dit artikel.

Gelukkig komt er steeds meer aandacht voor. Honden hebben een emotioneel leven. Hun emoties sturen een groot deel van hun gedrag. Zoals dat ook bij ons het geval is. Wij schreeuwen (gedrag) bijvoorbeeld omdat we bang (emotie) zijn. Of boos, of blij, of gefrustreerd.. Vergelijk dat met het blaffen van je hond. Die kan dat ook doen omdat hij bang, boos, blij of gefrustreerd is.

Maar een hond kan ook blaffen omdat hij iets van je gedaan wil krijgen. Hij heeft in het verleden geleerd dat blaffen bijvoorbeeld als gevolg heeft dat je nu wél dat balletje oppakt en weg gooit. Of dat hij nu wél aandacht van je krijgt. Hij weet natuurlijk niet, dat je dat (misschien) doet omdat je wilt dat hij stil is. Het zal je hond ook weinig uitmaken waarom je het doet denk ik ;) Hij wil vooral dat krijgen wat hij wil en heeft op basis van ervaringen in het verleden gewerkt dat er een grotere kans is dat hij jou zover krijgt te doen wat hij wil, als hij gaat blaffen.

In deze twee voorbeelden is het gedrag "blaffen". Toch is er een groot verschil.
Zie jij op welk vlak de twee verschillen?

Pauze om je even na te laten denken....;)

Het grote verschil zit hem in het feit dat een hond die emotioneel reageert, dat doet uit een reflex en een hond die blaft om iets van je gedaan te krijgen, dat doet omdat hij daar over nagedacht heeft. In het eerste geval is het onbewust gedrag, in het tweede geval is het bewust gedrag.
Misschien denk je nu; ok, leuk....
Maar waarom is dit dan belangrijk? 

Het is belangrijk omdat het bepaalt hoe je je hond (en/of jezelf) kunt helpen om de emotie en/of het gedrag te veranderen.
Stel; je hond blaft omdat hij van jou aandacht wil. Als je hem dan ook daadwerkelijk aandacht geeft (en vergeet niet; mopperen dat hij stil moet zijn is ook aandacht!), zal hij de volgende keer opnieuw gaan blaffen. Want de vorige keer leverde hem dat op wat hij wilde; dat jij iets tegen hem zei.
Je hebt hem beloond, of beter en inhoudelijk meer correct; je hebt zijn gedrag bekrachtigd. (In de leertheorie wordt dit operante conditionering genoemd)

Maar stel dat je hond blaft als hij op straat een andere hond tegenkomt. De kans is groot dat hij dat doet omdat hij zich door die andere hond bedreigd voelt, hij vindt het spannend. Die emotie leidt ertoe dat hij gaat blaffen. Maar het grote verschil met het blaffen om aandacht, is dat hij dit niet bewust doet en er niet over nadenkt. Zoals jij er niet van tevoren over nadenkt dat je gaat schreeuwen als je een spin ziet bijvoorbeeld.
Als het gedrag van je hond wordt aangestuurd door zo'n emotie en hij reageert onbewust, dan kun je nog steeds ervoor zorgen dat het gedrag stopt door vervangend gedrag te belonen. Stel je vraagt je hond om te gaan zitten en naar jou te kijken, dan kun je het zitten (bewust gedrag) belonen met een voertje. Daarmee heb jij als begeleider meer controle over de situatie. Maar je doet dus weinig tot niets aan hoe je hond zich voelt en wat hij van die andere hond vindt.
Als je een emotie van een hond ten opzichte van een prikkel wilt veranderen, moet je de associatie die je hond heeft met die prikkel veranderen van negatief naar positief. Je hond associeert de hele dag door; als je de riem pakt, weet hij dat je gaat wandelen, als je zijn voerbak pakt, weet hij dat hij eten krijgt, als hij de auto van je partner op de oprit hoort, weet hij dat die persoon zo binnen stapt. Dingen die in de omgeving van je hond gebeuren, worden de voorspeller van andere gebeurtenissen.
Die kunnen positief zijn, zoals de eerder genoemde voorbeelden. Maar ze kunnen ook negatief zijn. Bijvoorbeeld dat het zien van een andere hond betekent dat er op hem gemopperd wordt (omdat je dat in het verleden gedaan hebt omdat je hond blafte?), of dat het binnenlopen van een dierenartspraktijk de associatie met pijn oproept, of dat je hond bang wordt voor een paard omdat hij daar naar keek toen hij een tik van het stroomdraad langs de wei kreeg. (Dit heet in de leertheorie klassieke conditionering). Lees hier meer over de associatie tussen een prikkel en bijvoorbeeld een correctie. 

Als het gaat over emoties, gaat het vaak over associaties en onbewust gedrag. Als je je hond wilt helpen op het moment dat hij een negatieve associatie heeft, kun je die veranderen door er een positieve associatie van te maken. De prikkel is dan niet meer de voorspeller van iets vervelends of pijnlijks, maar juist van iets leuks. Dat kan voer zijn, maar ook bijvoorbeeld spel.

De consequentie van het verschil in deze twee manieren van leren, is dat je dus heel goed voer of andere leuke dingen kunt gebruiken op het moment dat je hond onbewust reageert vanuit een negatieve emotie zoals angst, boosheid of frustratie. Als je hond blaft omdat hij een andere hond spannend vindt, kun je prima voer gebruiken omdat je daarmee de andere hond minder eng maakt.
Bovendien moet je er goed over nadenken over wat je hond wil bereiken als hij bewust bepaald gedrag inzet. Als hij blaft omdat hij aandacht wil, kun je hem beter die aandacht niet geven want daar zal het blaffen zeker niet minder van worden.

Een andere consequentie is dat - als je wel het gedrag van je hond verandert maar niet de (meestal) bijbehorende emotie - je het probleem voor jou én voor je hond vaak niet helemaal oplost. Het kan zijn dat je enige of meer controle krijgt over wat je hond doet, maar in bepaalde situaties loop je een groot risico dat het gedrag weer terugkomt. Daarbij - en dat vind ik eerlijk gezegd het belangrijkste argument - help je je hond niet echt. Sterker nog; je zou zelfs kunnen zeggen dat je het risico loopt dat het probleem voor je misschien zelfs groter wordt ondanks dat hij niet meer dat doet wat je niet wilt.
Stel je voor je bent heel bang voor een spin en iemand plakt ducttape op je mond.... Je schreeuwt niet, maar ik denk niet dat je je beter gaat voelen.....

De derde consequentie is (hopelijk) dat je misschien, als je een uitvallende hond hebt, meer begrip en empathie kunt opbrengen voor je hond. Dat je je realiseert dat hij niet blaft, gromt, aan de lijn trekt en misschien zelfs probeert te bijten omdat hij daarvoor kiest. Of omdat hij het leuk vindt. Of omdat hij jou daarmee wil pesten...
Hij doet het in een reflex, omdat hij zich (waarschijnlijk) bedreigd voelt (zie dit artikel hier nog over) En dat je je realiseert dat een correctie (verbaal of fysiek) voor de langere termijn het probleem voor jou én voor je hond waarschijnlijk alleen maar groter maakt...

Meer weten over hondengedrag? 
Lees dan één van mijn boeken: Help je hond bij angst (geschreven samen met Erica Bokelmann) en/of  Kijk eens naar je hond. Aan de slag met zijn gedrag!

Dit artikel is geschreven door Monique Bladder, hondengedrag-specialist. Het is niet toegestaan dit artikel over te nemen zonder schriftelijke toestemming van de auteur. Delen van deze link via sociale media wordt op prijs gesteld.