Waarom je je hond NIET moet negeren als hij bang is

Je moet je hond negeren als hij bang is. Want anders wordt het erger. Als je een hond hebt, heb je dit ‘advies’ vast al wel eens gehoord. Het is een hardnekkige ‘tip’, die echter voor een heleboel honden de aanleiding is van alleen maar nog meer ellende. Het is namelijk helemaal prima om aandacht te geven aan je bang hond als hij daar om vraagt. Het is ronduit lariekoek om te zeggen dat het daardoor erger wordt. 

“Als je hond bang is, moet je er geen aandacht aan schenken want dan bevestig je de angst.” Het was één van de eerste dingen die ik leerde toen ik zo’n 25 jaar geleden met mijn eerste hond op cursus ging. Vooral als het gaat om angst voor vuurwerk of onweer werd de tip uit de kast getrokken. En tot mijn grote verdriet, wordt het advies nog heel veel en vaak gegeven (óók door dierenartsen). Maar als je weet hoe een hond leert en hoe zijn emoties en gedrag beïnvloed worden, is het heel makkelijk te beredeneren en te begrijpen. Een hond wordt zeker niet banger als je hem aandacht geeft (als hij dat op dat moment ook wil).

Het is handig om even kort te bekijken hoe honden leren. We maken gebruik van deze leerprincipes als honden getraind worden, maar de leerprincipes spelen de hele dag door in al het gedrag van je hond een rol (net als bij mensen trouwens).

Gedrag van je hond wordt meer/vaker/heftiger als het hem iets ‘oplevert’. Als het voor hem leuker wordt, direct nadat hij iets gedaan heeft (want dat is gedrag). Dus; als je hond gaat zitten en hij krijgt een koekje, dan is de kans groot dat hij een volgende keer weer gaat zitten. Maar ook als er uit zijn omgeving iets verdwijnt wat hij niet leuk vindt (en het dus leuker wordt voor hem), is er een grote kans dat hij een volgende keer het gedrag herhaalt. Als je hond blaft naar de postbode en de postbode gaat verder naar het volgende huis, is er een grote kans dat je hond de volgende keer zeker ook weer blaft. Want het had een voor je hond positief effect.
Als het gedrag inderdaad toeneemt en/of zich herhaalt, dan is het volgens de wetenschap bekrachtigd.
Dit hele proces van bekrachtigen, vereist van de hond dat hij nadenkt over wat hij doet. Dat zijn gedrag bewust is en hij het verband kan leggen tussen zijn gedrag en wat daar de consequentie van is. En dáár zit ‘m het belangrijke punt als het gaat om ‘de angst van je hond belonen’….

Als je hond bang is, ervaart hij een emotie. Hij voelt iets. En als gevolg van dat gevoel, doet hij iets.Maar die actie, dat gedrag is in de regel onbewust en reflexmatig.  Zoals wij bijvoorbeeld schreeuwen als we bang zijn voor een spin en er eentje op ons kussen vinden. Of we opspringen als we met Halloween door een spookhuis lopen en ons te pletter schrikken. We denken dan niet; ik spring op als ik bang ben. Dat doe je zomaar, zonder er over na te denken.

Een bange hond die trilt of probeert weg te kruipen, doet dat niet bewust om daar een voertje of aandacht voor te krijgen. Zijn angst is veel belangrijker dan dat en is primair. Zijn gedrag wordt gestuurd door lijfsbehoud, voor hem is het een geval van leven of dood. Hoogstwaarschijnlijk denkt hij helemaal niet na over wat hij doet. De kans dat zijn gedrag bekrachtigd wordt doordat jij hem aandacht geeft, is dus heel heel heel erg klein.

Sterker nog.
Deskundig gedragstherapeuten gebruiken meestal juist voer, aandacht of andere leuke dingen om angst te verminderen. Dat wordt counterconditioneren genoemd. Als een hond bang is voor een auto, krijg de hond bijvoorbeeld een voertje als hij naar de auto kijkt. Of als hij bang is voor vuurwerk, laat je op laag volume vuurwerkgeluiden horen terwijl er met hem wordt gespeeld. Hierdoor wordt de associatie met de prikkel positief. En omdat hij niet meer bang is, laat hij ook niet meer het gedrag zien dat hoort bij zijn angst.

Zo werkt het dus ook als je hond bang is voor vuurwerk of onweer maar ook voor andere honden of mensen op straat bijvoorbeeld. Dat wat hij op dat moment doet, doet hij onbewust. Hij denkt er niet over na en zijn doel is niet om er een voertje of aandacht mee te krijgen. Het gedrag dat hij laat zien, is onbewust en reflexmatig. Het kan dus geen kwaad om datgene dat jouw hond eng vindt, te koppelen aan iets dat hij wél prettig vindt. Het kan heel goed zijn dat jouw aandacht of voertjes onvoldoende zijn om de angst van je hond te verminderen (als de prikkel te hard of te dichtbij is bv.). Maar de angst – en daarmee zijn gedrag – zal zeker niet erger of heftiger worden. Er is dus geen enkele reden om je hond in de steek te laten als hij bang is en om jouw aandacht vraagt!

Wel zijn er twee belangrijke aandachtspunten: 

• Geef je hond alleen aandacht als hij bang is, als hij daar ook op zit te wachten. Sommige honden kruipen het liefst weg. Als je hem dan vraagt bij je te komen, kan het zijn dat dat op dat moment onplezierig is voor je hond (en kan soms zelfs leiden tot agressie!). Dan help je je hond dus niet!
• Het feit dat je je hond aandacht, voer, spel of iets anders leuks mag geven, betekent niet dat je nu gelijk “een ding” moet maken van de prikkels die hij eng vindt. Als je in reactie op het gedrag van je hond gaat zeggen, met bv. een hoge stem en wat onrustig: “ja he, het is ook eng, kom maar hier…” en andere dingen gaat doen die je normaal niet doet, kan het zijn dat je hond dat raar vindt. Hierdoor kan het zijn dat hij zich onveiliger voelt en zijn angst wel negatief wordt beïnvloed.

Samenvattend: 
Als je hond bang is voor iets (vuurwerk, onweer, luchtballon, andere honden, mensen etc.), is het absoluut niet nodig om je hond te negeren. Aandacht (of voer/spel) geven op dat moment bevestigt NIET de angst van je hond. Een emotie wordt nooit negatiever door het te koppelen aan iets dat leuk is. Er is zelfs een kans dat hij datgene waar hij bang voor is, gaat zien als voorspeller van iets leuks. Waardoor het gedrag op termijn gaat verminderen.
Zorg dat je je hond iets aanbiedt dat hij op dat moment in zijn angst ook graag wil. Haal hem niet aan als hij wil vluchten bijvoorbeeld. En maak het door jouw eigen gedrag niet ‘raar’; dát kan er wel voor zorgen dat de angst van je hond groter wordt.

PS: is jouw hond bang voor geluiden en/of voorwerpen? Kijk dan hier voor meer informatie.
Is je hond specifiek bang voor vuurwerk? Lees dan dit artikel over vuurwerkangst.

Meer weten over hondengedrag? Lees dan één van mijn boeken Help je hond bij angst(geschreven samen met Erica Bokelmann) of  Kijk eens naar je hond. Aan de slag met zijn gedrag. 

Dit artikel is geschreven door Monique Bladder, hondengedrag-specialist. Overname zonder toestemming is niet toegestaan. Delen van deze link via social media wordt op prijs gesteld.